داستان زندگانی زریاب، موسیقی دان، ترانه سرا، شاعر، ستاره شناس، و جغرافی دان، داستان شگفت انگیز روستاه زاده ای از خطه فارس است که شباهت بسیاری به افسانه های هزارو یک شب دارد، لیکن واقعیتی است حیرت آور، قصه فردی است که در دوره عمر خود تحول عظیم و پایداری در زندگی اجتماعی، فرهنگی ، و هنری اسپانیای مسلمان در قرن نهم میلادی به وجود آورده است. زریاب در دوران جنبش ایرانی شدن دربار خلفای عباسی و بخصوص خلافت هارون الرشید که به تقلید از پادشاهان ساسانی آداب و موسیقی ایرانی به دربار خلفا راه یافته بود در بغداد سکونت داشت. زریاب در بغداد نزد اسحاق موصلی، موسیقی دان برجسته ایرانی، که ج. فارمر او را بزرگترین موسیقی دان تاریخ اسلام می داند، نخستین مرحله آموزش موسیقی را گذراند و با استعداد ذاتی فوقالعاده ای که داشت به سرعت بر تمام موسیقی دانان دیگر برتری یافت و توانست همراه با استاد خود اسحاق موصلی، که سرپرستی موسیقی دانان در بارهارون الرشید را نیز به عهده داشت، به دربار خلافت راه یابد بعد از مرگ هارون الرشید زریاب بغداد را ترک کرده عازم قیروان (تونس کنونی) گردید و پس از چندین سال که در آن منطقه بود، در سال ۸۲۲ میلادی به دعوت خلیفه اموی اسپانیای مسلمان به قرطبه رفت. در آنجا عبدالرحمان دوم خلیفه اموی از وی استقبال شایانی به عمل آورده سخاوتمندانه ترین مقرری را برای وی منظور داشت و یکی از کاخ های خود را برای سکونت او تخصیص داد هنری تراس باستان شناس و مورخ فرانسوی درباره تاثیر ورود زریاب به قرطبه (کوردوبا) می نویسد "با آمدن او نسیمی از تکامل و ظرافت بر قرطبه وزیدن گرفت، زریاب محیطی ویژه گرد خود پدید آورد که می توانست به هنر خود ارزش معجزه گونه بدهد." و یولیان ایبر ای تاراگو، دانشمند عرب شناس اسپانیایی (۱۸۵۸ تا ۱۹۳۴) در سخنرانی خود در اکادمی فرهنگی قرطبه در همین زمینه می گوید، "مهمترین موسیقیدان شرق به شبه جزیره اسپانیا آمد و غنای هنری فراوانی را به همراه آورد و به تدریج آن موسیقی از سویل و اندلس اسپانیا و سراسر جهان گسترش یافت،" سپس اضافه می کند که زریاب بر خلاف آنچه اعراب ادعا می کنند از نژاد سامی نبود، بلکه ایرانی بود که از خاورزمین به قرطبه آمد و در آنجا موسیقی گرانقدری به وجود آورد که از شرق مایه گرفته بود یکی از مهمترین اقدامات زریاب تاسیس کنسرواتوار یا مدرسه عالی موسیقی قرطبه بود که بعدا بسیاری از برنامه های آن الگوی اروپای عهد رنسانس گردید. ج. فارمر در انسایکلوپدیای اسلامی می نویسد: دروس کنسرواتوار بر اساس قواعد و اصولی که زریاب تدوین کرده بود، آموزش منطقی پیشرفته او را به شاگردان درس می داد که بر اساس آن تحصیلات موسیقی در سه بخش متمرکز گردیده بود، که عبارت بودند از ریتم، ملودی، بیان. آموزش ریتم شمارتعداد و اندازه کلمات ترانه همراه با موسیقی بود. تعلیم آواز که نحوه بسیار جالب و مبتکرانه آن توسط زریاب ابداع شده بود تدریس میشد با وجود آنکه موسیقی برای زریاب اهمیت اولیه و خاصی داشته است، نقش او در اسپانیا به موسیقی محدود نمی گردد. پروونسال مورخ فرانسوی، در کتاب ارزنده اش "تاریخ اسپانیای مسلمان" این بخش از کار های زریاب را به این طریق شرح می دهد، "زریاب به مردم اندلس آشپزی ظریف و پیچیده ایرانی را آموزش داد. در قرطبه انستیتوی زیبایی برای زنان و مردان گشود، با تقویم پوششی که تنظیم کرد نوع لباسهای تابستانی و زمستانی را مشخص ساخت، زیر نظر نافذ و انکارناپذیر او عادات مبلمان منزل و غذاخوری را در جامعه اسپانیا تغییر شکل داد. بطوریکه تا چند قرن هر بار که مد تازه ای در سالن های شبه جزیره ظهور می کرد، نام زریاب بر زبانها می گذشت تیتوس بورکارت دانشمند آلمانی در همین زمینه می نویسد "زریاب نابغه موسیقی نه تنها موسیقی اصیل ایرانی را در زیر آسمان اندلس طنین انداز کرد و از طریق آن، موسیقی ملی فلامنکو اسپانیا را زیر نفوذ گرفت بلکه به مردم آندلس که تا آن زمان از شیوه لباس پوشیدن ساده عرب استفاده می کردند آموخت با اقتباس از پوشش ظریف ایرانی به جامعه رنگ شاد تری بخشاند و زندگانی خود را به صورت دلپذیرتری در آورد زریاب در سال ۸۵۷ در قرطبه دیده از جهان فرو بست. بعد از او ترانه های او توسط شاگردان و فرزندان متعدد و موسیقیدانش در سرتاسر اسپانیا و شمال آفریقا گسترش یافت وهمراه با میراث فرهنگی و اجتماعی وی در فرهنگ زیبای اسپانیا برای همیشه باقی ماند با استفاده از آثار زیر
ایران در اسپانیای مسلمان، نوشته شادروان شجا الدین شفا ابن خلدون المقدمه، صفحه های ۲۸۵-۲۸۸ ، ترجمه گنابادی Comments are closed.
|
Details
Authorساقی Archives
May 2019
Categories |