شیخ بهاالدین عاملی معروف به شیخ بهایی در سال ۱۵۴۶ میلادی در منطقه تاریخی بعَلبَک ، لبنان متولد شد و در سال ۱۶۴۲ در اصفهان در گذشت و بنابر وصیت او در مشهد به خاک سپرده شد. وی در کودکی همراه با خانواده به دعوت شاه طهماسب صفوی، از پدر دانشمند او، به ایران مهاجرت کرد. ابتدا در قزوین که مرکز دانشمندان و پایتخت ایران بود سکونت اختیار کرد و زبان فارسی را در آنجا آموخت. و سپس با پادشاهی شاه عباس، به اصفهان پایتخت جدید پادشاهان صفوی رفته تا پایان عمر بجز مواردی که در سفر بود، در آن شهر اقامت کرده است
شیخ بهایی یکی از بزرگترین دانشمندان جهان اسلام در قرن هفدهم میلادی و استاد مسلم فلسفه، منطق، دانش قضا، علوم دینی، دانش اخلاق، معماری، مهندسی، ریاضیات، ستاره شناسی، فیزیک و هنر بوده است. علاوه بر آن، دارای طبع شعر بوده، اشعار عرفانی زیبایی سروده است. او یکی از پایه گذاران اصلی "مکتب اصفهان" و اعضای موثر جنبش تجدید حیات و رستاخیز فرهنگی ایران بوده است. از شیخ بهایی اثار ارزنده بسیاری در علوم گوناگون از جمله ۱۷ جلد کتاب و رساله در ستاره شناسی و علوم وابسته به آن باقیمانده است، که تا کنون فقط تعدادی از آنها خوانده شده اند (برخی از محققین تعداد کتابها، مقالات و رساله های او را متجاوز از ۱۰۰ جلد دانسته اند). بجز دوجلد از کتب وی که به عربی نوشته است بقیه نوشته های او به فارسی بوده است. یکی از کتابهای او "تشریح الافلاک" که به زبان عربی نوشته است حاوی مجموعه ای از علوم ستاره شناسی است که در آن موضوع گردش زمین به دور خود را که سجزی ستاره شناس دانشمند ایرانی در قرن دهم میلادی مطرح کرده است ، قبل از کپرنیک و مستقل از او مورد تایید و تاکید قرار داده است، و کتاب دیگر وی "خلاصه الحساب" که آنهم به زبان عربی است علم حساب را تشریح نموده است، و کتاب دیگر وی به نام "کشکول" که مجموعه ای است از داستانهای دلکش و بیاد ماندنی، مطالب علمی و ضرب المثل های فارسی و عربی. علاوه بر آنها دو کتاب از اشعار عرفانی جالب و خواندنی وی به نام های "شیر و شکر" و "نان و هلوا" می باشد شهرت شیخ بهایی بیشتر به دلیل تبحر وی در معماری، ریاضیات و مهندسی بوده است. وی به همراه میرداماد، طراحی و معماری و نظارت بر اجرای برنامه عظیم شهرسازی اصفهان بخصوص میدان نقش جهان، مسجد شاه، و چهار باغ اصفهان را ازطرف شاه عباس کبیر به عهده داشته است علاوه بر این شیخ بهایی با نقشه برداری و محاسبه دقیق، آب زاینده رود را به نقاط مختلف اراضی شهری و کشاورزی اصفهان با تائین حق آبه برای هر بخش رسانده است. وی همچنین بزرگترین قنات یا کاریز ایران را به نام قنات زرین کمر طراحی و به مورد اجرا در آورده است یکی دیگر از کارهای جالب شیخ بهایی، طرح و ساخت حمامی است که هنوز بقایای آن به نام "حمام شیخ بهایی" در اصفهان وجود دارد. معروف است که گرمایش این حمام توسط یک شمع بوده است، که با خرابی محفظه ای که شمع در آن قرار داشته خاموش و از بین رفته است. لیکن در کاوش های باستان شناسان که در اواخر ۱۹۶۰ میلادی در اطراف این حمام انجام داده اند، لوله های سفالی یافته اند که با توجه به طرح و جهت قرار گرفتن این لوله ها کارشناسان نتیجه گیری کرده اند که شیخ بهایی با اطلاع از قابلیت گازهای مختلف طبیعی، گاز های متساعد از فضولات چاه های توالت ها در مسجد جامع اصفهان را توسط این لوله ها به مشعلی در داخل محفظه ای که در کوره حمام به این منظور ساخته بوده اند جریان داده با سوختن این گاز ها بطور مدام حمام را گرم نگه داشته اند حمام شیخ بهایی دارای دو بخش جداگانه برای زنان و مردان با رختکن و حوض های بزرگ آب گرم و سرد برای هر یک و آب انبار جهت ذخیره آب بوده است شیخ بهایی از علاقه مندان جدی به عرفان و تصوف بخصوص طریقت های نوربخشی و شاه نعمت الله ای بوده است. و به عقیده او در جهان تنها صوفیان هستند که صاحب عقیده و ایمان راسخ و صادقانه بوده و هستند. او تجربیات معنوی اهل تصوف و عرفان را با یادآوری تجربیات عرفانی که خود داشته است با دیدی مثبت مورد بحث قرار داده است، و به همین دلیل و نگرش خاص وی به معنویات و آزادگی مورد شماتت و انتقاد بسیاری از علمای شیعه از جمله محمد باقر مجلسی قرار گرفته است صدرالدین محمد شیرازی معروف به ملا صدرا در تاریخ ۱۵۷۱ یا ۱۵۷۲ میلادی در شیراز متولد شد و در سال ۱۶۴۰ میلادی در بصره چشم از جهان فرو بست و در نجف به خاک سپرده شد. وی تنها فرزند خواجه ابراهیم قوامی فرزند وزیر دانشمند میرزا محمد خدا بنده (سلطان محمد خدابنده پادشاه ایران و پدر شاه عباس کبیر) ولیعهد و حاکم ایالت فارس بود خواجه ابراهیم نام او را محمد گذارد لیکن پس از چندی وی را صدر می خواند. تحصیلات وی مانند سایر فرزندان بزرگان و دولتمندان مملکت با معلم خصوصی انجام گرفت، وی از آغاز هوش سرشار و استعداد فوقالعاده و ذهن پژوهنده فراوان از خود نشان میداد و در مدت کوتاهی تحصیلات اولیه خود را در زبان، ادبیات فارسی و عربی و مشق خط به پایان رساند، حتی گفته میشود علاوه بر این طبق سنت های باستانی فنون سواری، ورزشهای رزمی و شکار را نیز آموخت. سپس در نوجوانی تحصیلات خود را در ریاضیات، ستاره شناسی، علوم پزشکی، دانش قضا و فقه اسلامی با موفقیت ادامه داد. لیکن علاقه و تمرکز او از همان اوقات بیشتر از تمام علوم متوجه فلسفه و عرفان بود. ملا صدرا بعد از تحصیلات مقدماتی شیراز را ترک کرد، اول به قزوین سپس همراه با استادان دانشمند خود میرداماد نابغه زمان و شیخ بهایی به اصفهان پایتخت جدید پادشاهان صفوی و یکی از مهمترین مراکز علمی آن زمان عزیمت نمود. و در مدرسه خواجه اصفهان در محضر استادانش شیخ بهایی ومیرداماد و میرفندرسکی ادامه داد، و پس از پایان تحصیلات در مدرسه خواجه اصفهان به تدریس پرداخت. باید در نظر داشت که ملاصدرا به نظر بسیاری از دانشمندان بزرگترین فیلسوف جهان اسلام بعد از ابن سینا و استاد مسلم مکتب اشراق بوده است. و از آنجا که نظرات روشن بینانه وی در عرفان و فلسفه با افکار و نظرات علمای شیعه مطابقت نداشت علمای دینی وی را تکفیر کرده با اصرار و اعمال نفوذ ملاصدرا را از اصفهان تبعید کردند. او پس از ترک اصفهان به قم رفته و در کهک یکی از روستاهای نزدیک قم اقامت کرد. ملا صدرا در ۱۵ سال اقامت در کهک به تدریس علوم مختلف ادامه داده و کتابی را که به "چهار سفر" معروف شد که مجموعه ای است از افکار فلسفی و دانش هزار سال متفکرین بخصوص حکمت اشراق شهاب الدین سهروردی و ابن سینا از ایران، و ابن رشد و ابن عربی از آندلوس در آن مدت به رشته تحریر در آورده است سر انجام الله وردی خان حاکم مقتدر ایالت فارس پس از ساختن مدرسه خان در شیراز طی نامه ای از وی دعوت نمود تا به شیراز بازگشته استادی و سرپرستی تدریس در مدرسه خان را به عهده بگیرد. پر بارترین دوره زندگانی ملاصدرا در آن دوره ای بوده است که علاوه بر تدریس در مدرسه خان، کتابها و رساله های بسیاری را پس از بازگشت از کهک به شیراز نوشته است. وی در این سالها علاوه بر فقه، ادب، نجوم، علم حساب، زمین شناسی، جانور شناسی، گیاه شناسی و شیمی تدریس کرده است علاوه بر همه اینها باید در نظر داشت که ملاصدرا در دورانی که در اصفهان به تدریس مشغول بود به سرعت در بین دانشمندان مغام شامخی یافت و به عنوان یکی از دانشمندان موثر و اصلی گروه دانشمندان که بعد ها مکتب اصفهان خوانده شد با رهبری جنبش تجدید حیات یا رستاخیز فرهنگ ایران که شاه عباس کبیر ممکن ساخته بود در تحول فلسفی و فرهنگی ایران نقش بسیار مهمی داشته است ---------------------- کلمه "ملا" که ملاصدرا به آن ملقب بود در فارسی به معنای فرد با تحصیلات فوقالعاده یا دانشمند بزرگ است که متاسفانه در بسیاری اوقات بدون توجه مورد مصرف قرار میگیرد. --------------------------------------------- Sources:
سیبویه که در فارسی نام وی به معنای بوی سیب است و با کنیه های مختلف که مشهورترین آنها ابوبشر است، در سال ۷۶۰ میلادی در روستایی از بخش بیضا واقع در فارس چشم به جهان گشود (برخی تولد او را در همدان دانسته اند) وی یکی از دانشمندان زبانشناس است، که با وجود آنکه زبان مادری او فارسی بوده و عربی را بعدا در بصره آموخته است، به طوری به زبان عربی تسلط یافته است که در مطالعات خود عدم وجود قواعد زبان عربی را تشخیص داده با ذهن پژوهنده خود صرف و نحو عربی را تدوین کرده و برای اولین بار در رساله مشهور خود "الکتاب" بطور مشروح قواعد آنرا به رشته تحریر در آورده است. علاوه بر این، سیبویه در "الکتاب" فقط صرف و نحو زبان را تعریف نکرده است، بلکه استانداردی را در استفاده صحیح از زبان عربی ارائه داده است که بعد از وی همواره مورد استفاده و استناد نویسندگان و زبانشناسان عرب قرار گرفته است از نظر دانشمندان عرب نثر "الکتاب" بعد از قران فصیح ترین نثر در زبان عربی میباشد، بطوریکه ابن ندیم کتاب شناس مشهور در باره آن مینویسد "نه قبل از وی کسی مانند آنرا تعریف نموده و نه بعد از او کسی تعریف خواهد کرد." سیبویه پس از چندی به بغداد رفته و در بحث های علمی که در حضور یحیی برمکی از خاندان برامکه وزیر دانشمند هارون الرشید خلیفه عباسی توسط دانشمندان صورت میگرفت پیوست وی در سال ۷۹۴ میلادی به نمایندگی از مکتب بصره با نماینده مکتب کوفه بعد از بحث طولانی و ناراحت کننده ای که با تقلب نماینده کوفه همراه بود انجام گرفت به شیراز برگشت، در آنجا در سن ۳۴ سالگی چشم از جهان فرو بست ----------------------------------
Sources:
محمد باقر استرآبادی که به مناسبت ازدواج با دختر شاه عباس کبیر به میرداماد شهرت یافته است یکی ازفلاسفه و عرفای دانشمند و ریاضیدان های بزرگ ایران در قرن هفدهم میلادی می باشد. وی مکتب فلسفه اصفهان را پایه گذاشت و رساله جالب او در تناقض با فلسفه ارسطویی ابن سینا و بحث وی در مورد شهاب الدین سهروردی و فلسفه اشراق شهرت فوقالعاده ای یافت یکی از شاگردان میرداماد صدرالدین شیرازی است که در تاریخ به نام ملا صدرا به عنوان یکی از فیلسوفان بزرگ ایران شناخته شده است میرداماد طرح و محاسبات دقیق و پیشرفته مسجد شاه اصفهان را که گل سر سبد مجموعه بناهای عظیم عباسی است انجام داده، و گنبد دو جداره این بنای زیبا به طریقی محاسبه و ساخته شده است که علاوه بر استحکام، صدای خطیب در کلیه نقاط مسجد به روشنی شنیده میشود ساختمان مسجد شاه که در ۱۶۱۱ میلادی با تصمیم شاه عباس برای انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان آغاز گردید دارای مشخصاتی خاص و جالب از سنتهای معماری باستانی ایران متفاوت از معماری اسلامی در ساختمانهایی نظیر مسجد اموی در دمشق است. ضمنا در بخش مرکزی و حیاط بزرگ مسجد، چهار ایوان که روی به چهار جهت جهان هستی دارد و گلدسته های زیبا بر سر مناره های مسجد از خصوصیات این اثر هنری جاودانه می باشد علاوه بر همه این زیبایی ها کاشیکاری هفت رنگ مسجد که زیبایی حیرت انگیزی به این بنای تاریخی داده است توسط رضا عباسی هنرمند و نقاش بزرگ ایران انجام شده است. این کاشیکاری ها با رنگهای آبی تیره و کم رنگ حال و هوای خاصی از زیبایی، عظمت و معنویت در افق اصفهان به وجود آورده است گفته میشود که شاه عباس کبیر برای آنکه علاوه بر تسریع کارها احترام عمیق خود را به هنرمندان نشان دهد بعد از غروب آفتاب خود چراقی را برای روشنایی بالای سر رضا عباسی تا پایان کار آن شب نگاه می داشت ُ------------------------------
Sources:
شیخ ابوالحسن خرقانی یکی از بزرگترین اساتید صوفیان است که متاسفانه جز در محافل تصوف و عرفان کمتر شناخته شده است. وی در تاریخ ۳۵۲ هجری قمری (۹۶۳ میلادی) در دهکده خرقان از محال کوهستانی بسطام در استان کنونی سمنان ایران، بخشی از خراسان بزرگ دیده بر جهان گشود و در تاریخ ۴۲۵ هجری قمری (۱۰۳۳ میلادی) دیده از جهان فرو بست. وی از پیروان فلسفه اشراق که بر پایه نور است بوده، از علاقه مندان جدی حکمت خسروانی، فرهنگ عرفان باستانی ایران زمین بوده است خرقانی اخلاص و احساس عمیقی به بایزید بسطامی داشته او را مرشد و مراد خود میشناخته، و مانند ابوسعید ابوالخیر از شیخ بزرگ صوفیان عبدالکریم قصاب آملی خرقه درویشی گرفته است فریدالدین عطار شاعر و عارف بزرگ در کتاب " تذکرة الاولیا " خود بطور مفصل از شخصیت فوقالعاده و معنویت برجسته وی سخن گفته او را سلطان السلاطین مشایخ و یا شاه شاهان پیروان طریقت خوانده است. خرقانی استاد خواجه عبدالله انصاری صوفی و شاعر معروف بوده است و بزرگانی از دانشمندان و عرفا چون ابن سینا، ابوسعید ابوالخیر، ناصر خسرو، و از فرمانروایان سلطان محمود غزنوی در خراسان به ملاقات وی رفته اند گویند سلطان محمود غزنوی که عازم ملاقات با خرقانی بود برای وی پیغامی همراه با نقل سوره ای از قران که میگوید "از خداوند اطاعت کنید، از پیغمبر او پیروی کنید، و به فرمان روایان خود توجه کنید" فرستاد. شیخ به پیغام آورنده میگوید: به سلطان خود بگو که ابوالحسن چنان در عشق پروردگار غرق است که شرمنده پیغمبر او شده است، حال در مورد فرمان روایان خود چه تواند گفت تنها نسخه از کتاب " نورالعلوم" که به نظر میرسد بعد از مرگ خرقانی توسط شاگردان و پیروان وی نوشته شده باشد و حاوی داستانهای جالبی از زندگانی پر بار این بزرگ مرد راه طریقت است در حال حاظر در موزه بریتانیا نگهداری میشود ----------------------------------------------------- در اینجا لازم به نظر میرسد که به این نکته توجه شود که کلمه شیخ که قبل از نام بزرگان تصوف آمده است ترجمه کلمه "پیر" در زبان فارسی است. هنوز بسیاری از قطبهای صوفیان از واژه "پیر" که به معنای مقدس است استفاده می کنند. شادروان دکتر باستانی پاریزی استاد سابق تاریخ دانشگاه تهران، در زیرنویس صفحه ۴۳ کتاب ارزشمند خود "در تلاش آزادی" میگوید: کلمه "پیر" که در بسیاری از اماکن مقدس ایران (مثل پیر حمزه، پیرداوود، پیر علمدار...) و حتی در کتل پیر زن نیز به معنای زن مقدس باید باشد و نه پیر زن و مقصود فرشته ناهید بوده است -------------------------
Sources:
|
Details
Authorساقی Archives
May 2019
Categories |